W cieniu dyktatury Franco: walka kobiet o wolność i prawa

Hiszpania za czasów generała Franco była naznaczona nie tylko represyjną polityką wobec opozycji politycznej, ale także silnym patriarchalnym porządkiem społecznym, który ograniczał prawa kobiet. W okresie dyktatury Franco (1939-1975) kobiety były marginalizowane i dyskryminowane. Rządy autorytarne tłumiły opozycję polityczną i zmuszały do przestrzegania restrykcyjnych norm dotyczących roli i praw kobiet.

Po zakończeniu hiszpańskiej wojny domowej w 1939 roku Franco ustanowił reżim dyktatorski, który narzucił surowe ograniczenia wolności obywatelskich i przywrócił tradycyjne wartości katolickie. Frankizm traktował kobiety jako drugorzędnych obywateli, spychał je do środowiska domowego, prawnie podporządkowywał mężczyznom, zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej. Celem kobiet miało być przede wszystkim bycie żonami i matkami, podczas gdy ich udział w życiu politycznym, społecznym i zawodowym był mocno ograniczony. Tradycyjne role płciowe były silnie utrwalane w społeczeństwie poprzez propagandę, system edukacji oraz prawo.

La guía de la buena esposa – Poradnik dobrej żony

W przestrzeni internetowej krąży poradnik zawierający jedenaście zasad, do których rzekomo kobieta miała się dostosować, aby uszczęśliwić męża. Niektóre źródła podają, że został on opublikowany w 1953 roku, za dyktatury Franco. Jego autorką miała być Pilar Primo de Rivera, córka dyktatora Miguela Primo de Rivera. Jest to jednak nieprawdziwa informacja, którą nadal powiela w sieci wiele osób. Treści te nie mają nic wspólnego z okresem rządów Franco. Obrazki wykorzystano we wstępie do meksykańskiej telenoweli Las Aparicio, która po raz pierwszy pojawiła się na ekranach w 2010 roku. Poniżej przedstawiam niektóre z nich:

Pomimo fikcji utożsamianej z frankizmem, La guía de la buena esposa stanowi pewne odzwierciedlenie rzeczywistości tamtych czasów. W poradniku można zobaczyć satyryczne przedstawienie tradycyjnych ról płciowych, które de facto były propagowane przez reżim Franco.

Oczywiście Pilar Primo de Rivera, założycielka Sección Femenina, kobiecej sekcji Falangi, publikowała bardzo podobne treści, ale nie była autorką wyżej opisywanego poradnika.

Kobiety nigdy niczego nie odkrywają. Brakuje im twórczego talentu, który Bóg zarezerwował dla męskiej inteligencji.

Takie teksty były promowane przez Sekcję Kobiecą, którą przewodziła Pilar Primo de Rivera

A na taki cytat z tamtych czasów natknęłam się, czytając książkę Ludzie z Placu Słońca Aleksandry Lipczak:

Z powodu słabości umysłowej psychika kobieca ma wiele punktów stycznych z dziecięcą i zwierzęcą.

psychiatra Antonio Vallejo-Nájera

Prawa kobiet pod dyktaturą

Reżim frankistowski bezwzględnie ograniczał prawa kobiet. W czasach dyktatury, kobiety doświadczały licznych zakazów i obostrzeń, które dotyczyły zarówno ich życia prywatnego, jak i publicznego.

1. Ograniczenia w dostępie do edukacji i zawodów

Kobiety nie mogły swobodnie decydować o wyborze zawodów. Istniały prawa, które zabraniały im pracy w niektórych sektorach lub narzucały ograniczenia dotyczące godzin pracy czy płac. Choć formalnie kobiety miały możliwość edukacji, w praktyce dostęp do wyższych szkół i uniwersytetów był dla nich utrudniony. System edukacyjny funkcjonował jako narzędzie kontroli społecznej, promując tradycyjne role płciowe, ucząc dziewczynki, że ich głównym przeznaczeniem w życiu jest bycie żonami i matkami.

2. Brak równouprawnienia w życiu publicznym

Kobiety były pozbawione praw wyborczych oraz wykluczone z aktywnego udziału w życiu publicznym, takich jak polityka czy wysokie stanowiska w instytucjach państwowych.

3. Kontrola nad życiem rodzinnym i reprodukcyjnym

Pod dyktaturą Franco, kontrola nad ciałem i życiem kobiet była surowo regulowana przez państwo i instytucję kościoła. Nadzór nad życiem swoich żon i dzieci, prawo rodzinne przyznawało mężczyznom. Kobiety nie mogły decydować o swoim ciele ani życiu seksualnym. Metody antykoncepcji były bardzo trudno dostępne, a przepisywanie i korzystanie z nich groziło karą. Aborcja była całkowicie zakazana, nawet w przypadku zagrożenia życia matki, co ograniczało autonomię kobiet w kwestiach reprodukcyjnych i zdrowotnych.

4. Brak możliwości uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym

Kobiety były również wyłączone z życia społecznego i kulturalnego, i co za tym idzie rozwijanie zainteresowań lub kariery zawodowej poza sferą domową było niemożliwe.

Walka o równość i emancypacja kobiet

Mimo przeszkód, Hiszpanki nie poddały się. W cieniu dyktatury Franco rozkwitły ruchy emancypacyjne, organizacje i stowarzyszenia walczące o prawa kobiet. Kobiety angażowały się w działalność opozycyjną, uczestnicząc w strajkach, demonstracjach i podziemnych organizacjach politycznych.

Jednym z kluczowych obszarów walki było prawo do aborcji. Jak już wspomniałam, w tamtych czasach aborcja była nielegalna, nawet w przypadku zagrożenia życia matki. Kobiety walczyły więc o dostęp do bezpiecznych procedur aborcyjnych i autonomii nad swoim ciałem.

Prasa i literatura również przyczyniły się do walki o wolność i prawa kobiet. W latach 50. i 60. XX wieku pojawiły się kobiece czasopisma, które starały się wyrazić głosy i doświadczenia kobiet, pomimo cenzury i represji. Artykuły, eseje i powieści pisane przez kobiety poruszały tematy związane z opresją, emancypacją i walką o równość.

Opozycja antyfrankistowska także angażowała się w działania na rzecz poprawy sytuacji kobiet. Walka opozycji o ich prawa była częścią szerszego ruchu oporu przeciwko reżimowi autorytarnemu. Na przekór trudnościom i restrykcjom, opozycja nieustannie dążyła do zmian społecznych i politycznych. Wielu działaczy i działaczek opozycyjnych włączało ten temat w swoje postulaty, uznając, że prawdziwa demokracja musi obejmować równość kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach życia.

Transformacja praw kobiet po upadku dyktatury

Hiszpania doświadczyła znacznej transformacji społecznej od czasów dyktatury Franco. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat Hiszpanki przeszły przez ogromne zmiany w swoich rolach społecznych, prawach i statusie emancypacyjnym.

Przejście do demokracji: rozwój praw kobiet

Upadek Hiszpanii generała Franco i przejście kraju do demokracji w 1975 roku rozpoczęły proces przemian w prawach kobiet. Nowa konstytucja z 1978 roku gwarantowała równość wszystkich obywateli wobec prawa, co otworzyło drogę do stopniowego znoszenia dyskryminacji płciowej. W kolejnych latach wprowadzano liczne reformy legislacyjne mające na celu promowanie równości płci.

Ta znacząca modyfikacja roli kobiet w społeczeństwie hiszpańskim nie byłaby możliwa bez trudów i walki podczas epoki panowania Franco i po jej upadku. Organizacje kobiece, feministyczne ruchy społeczne oraz kobiety działające na różnych płaszczyznach życia publicznego i zawodowego odegrały kluczową rolę w dążeniu do emancypacji i równości płci w Hiszpanii. Ich zaangażowanie i aktywność przyczyniły się do zmiany społecznej mentalności, wprowadzenia reform prawnych oraz stworzenia bardziej otwartego i równego społeczeństwa.

Prawa reprodukcyjne: postęp i kontrowersje

Jednym z obszarów, który przyciągał szczególną uwagą i budził kontrowersje, były prawa reprodukcyjne. Pomimo oporu ze strony konserwatystów, w 1985 roku Hiszpania zalegalizowała aborcję w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia matki, ciężkiego uszkodzenia płodu oraz w przypadkach gwałtu. W 2010 roku wprowadzono dalsze zmiany, które bardziej liberalizowały dostęp do aborcji, choć wciąż pozostają one obiektem sporów w hiszpańskiej społeczności.

Równość w sferze zawodowej: walka o równą płacę

W sferze zawodowej Hiszpanki nadal podejmują walkę o równość, ponieważ wciąż istnieje dysproporcja płacowa między kobietami a mężczyznami.

Przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet

Przemoc wobec kobiet to problem, który istnieje wszędzie. Jednak Hiszpania jest krajem, w którym bardzo głośno się o tym mówi. W ostatnich latach rząd i społeczeństwo dążą do przeciwdziałania tej formy przemocy. Wprowadzono nowe ustawy i programy, a także podjęto kroki mające na celu edukację społeczeństwa i promowanie świadomości na temat tego problemu.

Ewolucja ról społecznych

Hiszpania stopniowo przesuwa się w kierunku większej równości i emancypacji kobiet. Coraz więcej kobiet zajmuje wysokie stanowiska w rządzie czy biznesie. Ich prawa zostały znacząco rozszerzone, a kwestie równości płci stały się ważnym punktem w agendzie politycznej i społecznej Hiszpanii.

Jak obchodzi się Dzień Kobiet w Hiszpanii?

Międzynarodowy Dzień Kobiet, obchodzony w wielu krajach, w Hiszpanii nabiera szczególnego znaczenia. Ma to oczywiście nierozerwalny związek z tym, co opisałam w dzisiejszym tekście. Nie istnieje tutaj zwyczaj obdarowywania kobiet kwiatami czy innymi prezentami. Obchody tego dnia w Hiszpanii wiążą się z masowymi protestami, które wyrażają sprzeciw wobec przemocy, dyskryminacji płciowej i nierówności społecznej. Kobiety domagają się równości we wszystkich sferach życia, włączając w to równe szanse zawodowe oraz równość płacową. Manifestacje te są efektem długiej historii walki kobiet o swoje prawa.

Głównym symbolem demonstracji w dniu 8 marca w Hiszpanii stała się la huelga feminista-strajk feministek. Ruch feministyczny w Hiszpanii jest żywy i aktywny, przyciągając uwagę wielu osób. Kobiety wychodzą na ulice, aby podkreślić swoją siłę i zjednoczenie w walce o ich prawa. Organizowane są pochody i różnorodne wydarzenia, które budzą zainteresowanie mediów i społeczeństwa.

W ostatnich latach protesty w ten dzień narastają z uwagi na skandale związane z przemocą seksualną, morderstwami kobiet oraz ogólnym klimatem wokół równości płci.

Zakończenie

Okres panowania Franco w Hiszpanii nie tylko odcisnął piętno na całym społeczeństwie, ale także znacząco wpłynął na charakter i zachowania współczesnych Hiszpanek. Porównując ich pozycję sprzed kilkudziesięciu lat ze statusem obecnym, można zobaczyć imponującą ewolucję praw kobiet. Od ograniczeń i represji do wolności, równości i autonomii. Jak widać, kobiety w Hiszpanii przebyły długą drogę.

Mimo że dyktatura Franco zakończyła się w 1975 roku, walka kobiet o wolność i prawa trwała dalej i można powiedzieć, że trwa do dziś. Choć wiele w tej kwestii osiągnięto, hiszpańskie kobiety nadal kontynuują dziedzictwo swoich poprzedniczek, domagając się pełnych praw, walcząc o równość płci oraz sprzeciwiając się przemocy. Ich działania to niewątpliwie wyraźny ślad pozostawiony po niezłomnej determinacji kobiet, które mimo zniewolenia przez autorytarny rząd, nie poddały się w walce o lepszą przyszłość zarówno dla siebie, jak i dla kolejnych pokoleń.

Podoba Ci się ten wpis? Będzie mi bardzo miło, jeśli udostępnisz go dalej. A może masz ochotę zostawić po sobie ślad w formie komentarza?

Zachęcam Cię również do odwiedzenia mojego profilu na Facebooku i Instagramie.